دکتر حسام فیروزی: اسطوره‌ها آرزوهای بشری هستند

حسام فیروزی، روان‌درمان‌گر کودک، نوجوان و خانواده معتقد است که برخوردی که با این افراد از لحاظ امنیتی و انتظامی می‌شود، کارساز و موثر نیست.

در ادامه گفت‌وگوی او را با «سازندگی» می‌خوانید:

۱. اینکه عده‌ای شاخ اینستاگرام می شوند اتفاق منفی یا آسیب‌زننده‌ای است؟

یکی از نیازهای انسان‌ها، نیاز به ارزشمندی و قدرت است. یکی از روش‌هایی که انتخاب می‌کنند تا ارزشمندی و قدرت خودشان را ارتقا بدهند و ظرف این نیازشان که ژنتیک هست را پر کنند ارتباط است. چرا که در ارتباط انسان دیده می‌شود و در دیده‌شدن رفتاری را از خود نشان می‌دهد تا خودش را به دنیای بیرون نشان دهد. وقتی خودش را به دنیای بیرون نشان می‌دهد، احساس ارزشمندی آن فرد بالا می‌رود. حالا ممکن است برخی افراد از روش‌هایی که مورد پسند جامعه نیست، خودش را نشان بدهد. مانند کسی که با چاقوکشی، قمه‌کشی، قلدری و .. نگاه‌های یک محله یا شهر را به سمت خودش سوق دهد. طبیعتا این فرد از راهی منفی می‌خواهد خودش را نشان دهد. همین فرد می‌تواند کشتی‌گیر شود، کاراته‌کار شود و .. تا دیده شود و براساس هنجارهای جامعه خودش را بروز دهد. در واقع وقتی ساختارهای مجازی شکل می‌گیرند، انسان‌ها می‌توانند از طریق اینها خودشان را نشان دهند.

۲. این اتفاق می‌تواند به دلیل عدم آگاهی جامعه باشد؟

همانطور که گفتم یکی از نیازهای انسان‌ها نیاز به ارزشمندی و قدرت است، ما به دیگران نگاه می‌کنیم تا ببینیم آنها از چه طریقی قدرت و ارزشمندی خودشان را به دست می‌آورند و ما خودمان را با آنها همانند می‌کنیم. اسطوره‌ها به‌همین دلیل شکل گرفته‌اند؛ در واقع آنها آرزوهای بشر هستند که به‌شکل اسطوره درمی‌آیند. انسان‌ها خودشان را با این افراد همانند می‌کنیم و با این کاری که انجام می‌دهند احساس درونی‌شان ارضا می‌شود و فکر می‌کنند خودشان هستند که آن کارها را انجام می‌دهند.

۳. آیا روان‌شناسی و جامعه‌شناسی در این معضلات سهمی دارند؟

جامعه‌شناسی و روان‌شناسی می‌تواند این نوع نیازها را نشان دهد و بگوید ما این نیازها را داریم؛ حالا ببینیم به چه شیوه‌ای باید این نیاز را ارضا کنیم تا نه به خودمان و نه به جامعه آسیب وارد شود. در واقع کاری که جامعه‌شناسی و روان‌شناسی می‌تواند بکند، بالابردن آگاهی برای انسان‌هاست و به آنها آموزش دهند تا این نیازشان را از طریق چه کانالی ارضا کنند.

۴. برخوردهای صورت گرفته از طرف نهادهای انتظامی و امنیتی با این ماجرا چه تاثیرى بر این افراد می‌گذارد؟

طبیعتا برخوردی که با این افراد از لحاظ امنیتی و انتظامی می‌شود، کارساز و موثر نیست. نوجوان یکی از خصوصیاتش این است که کارهای مقابله‌جویانه انجام می‌دهد و وقتی می‌بیند فردی از طریق منفی توانسته خودش را ابراز کند و معروف‌تر شود، می‌گوید من هم همین راه را انتخاب می‌کنم تا معروف‌تر شوم؛ حتی ممکن است این رفتار، رفتار بدتری باشد. در واقع وقتی یک نوجوان می‌خواهد همانندسازی کند، با بخش‌های منفی جامعه همانندسازی بیشتری خواهد داشت مگر اینکه ارزش‌های آن نوجوان آنقدر بالا برود که ارزش‌هایش را متناسب با جامعه‌ای کند که در آن زندگی می‌کند. بنابراین برخوردهای قهری مخصوصا با نوجوانان، رفتار موثری محسوب نمی‌شود و تقریبا در همه دنیا این رفتار، کاملا برعکس پاسخ می‌دهد. دلیل آنهم این است که نوجوان خطر را درک نمی‌کند و در حاشیه امنی قرار دارد که هیچ خطری تهدیدش نمی‌کند.

۵. اثرات مخربی که بازجویی بر این افراد می‌گذارد به چه شکل است؟

در دنیا حتی کشور ما دادگاه کودک و نوجوان و حتی قاضی و پلیس کودک و نوجوان باید افرادی باشند که کامل نسبت به ساختار کودک و نوجوان، شخصیت و رشد آنها علم و آگاهی داشته باشند. وقتی با این کودکان و نوجوانان مانند بزرگسالان رفتار می‌شود، دچار مشکلات بسیار زیادی می‌شوند؛ چون این افراد آنچه را که می‌بینند تفسیر متفاوتی از آن می‌کنند. بسیاری از نوجوانان به محض خروج از زندان خودکشی کرده‌اند چرا که آنها توان و ظرفیت همچین چیزی را ندارند. بنابراین نه تنها می‌توانند برای این فرد آسیب‌زننده باشند و افسردگی‌های طولانی‌مدت و احساس عدم امنیت داشته باشد، می‌تواند بر دیگر نوجوانانی که با این نوجوان همانندسازی کرده بودند را هم درگیر مشکلات کند. بنابراین خیلی مهم است که بدانیم چه می‌خواهیم و خواسته ما چیست.